φοβ - φοβισμός

(από το γαλλικό fauves = θηρία). Η ονομασία οφείλεται στον Λουί Βοξέλ, που στο παρισινό σαλόν του 1907, κοιτάζοντας μια προτομή παιδιού του Αλμπέρ Μαρκ (ακαδημαϊκής τεχνοτροπίας) τοποθετημένη ανάμεσα σε πίνακες των Ματίς, Μαρκέ, Πιί, Mανγκέν, Φρις, Βαλτά, Ντερέν, Βλαμένκ, φώναξε: Κοιτάξτε! ο Ντονατσέλο στο μέσο των θηρίων! Η κακογλωσσιά όμως αυτή σημείωσε επιτυχία και έδωσε το όνομα στο πρώτο πρωτοποριακό κίνημα του 20ού αι. Άμεσοι πρόδρομοι της ζωγραφικής των φ., μπορούν να θεωρηθούν ο Βαν Γκογκ, με την αγχώδη διεγερτική χρήση του χρώματος, που τονίζει τον ρυθμό, και ο Γκογκέν, που εκφράζει μια νέα αντίληψη του χώρου με υπερεπιθέσεις χρωματικών ζωνών. Το κίνημα του φ. δεν ήταν κίνημα με συγκεκριμένο θεωρητικό πρόγραμμα, αλλά απλώς μια ομάδα καλλιτεχνών, οι οποίοι, εμπνεόμενοι από τις ίδιες προθέσεις, συνδέθηκαν για μια ολόκληρη δεκαετία, γύρω στα τέλη του 19ου αι., έως το 1907, όταν η κατεύθυνση στράφηκε προς τον κυβισμό. Η κυριότερη προσωπικότητα, σχεδόν ο πόλος έλξης του κινήματος, ήταν ασφαλώς ο Ανρί Ματίς, ο οποίος ώθησε στα υψηλότερα και οριστικά συμπεράσματα τις αρχές της τέχνης εκείνων των ετών. Στο εργαστήριο του Γκιστάβ Μορό, όπου άρχισε να εργάζεται το 1892, ο Ματίς συνάντησε τους Αλμπέρ Μαρκέ, Ανρί Σαρλ Μανγκέν, Σαρλ Καμιόν· αργότερα το 1899, προστέθηκαν σε αυτούς και οι Zαν Πιί και Αντρέ Ντερέν. Ο τελευταίος γνώρισε τον Μορίς Βλαμένκ και συνδέθηκε μαζί του με φιλία που είχε γονιμότατα αποτελέσματα στην κοινή τους εργασία στο προάστιο του Παρισιού Σατού. Ο Όθων Φρις, που ήταν στην Ακαδημία της Χάβρης μαζί με τον Ραούλ Ντιφί, πήγε το 1899 στο Παρίσι και συνδέθηκε με τον Ματίς, όπως και ο Ζορζ Μπρακ, φίλος του Φρις, που ενδιαφερόταν για το είδος αυτό των αναζητήσεων. Το 1906 προστέθηκε στην ομάδα ο Κορνέλιους βαν Ντόνγκεν. Εκείνο που συνέδεε όλους αυτούς τους καλλιτέχνες ήταν κυρίως η απεικόνιση του χώρου με τον συντονισμό χρωματικών επιφανειών, η παραδοχή των εμβληματικών αξιών των χρωμάτων και της γραμμής και η πειθαρχία της συναισθηματικής δυναμικής των συνθετικών στοιχείων στην ενιαία, ουσιαστική ιδέα. Όσο σύντομη και αν ήταν η συνεργασία των ζωγράφων που είχαν συσπειρωθεί κάτω από τον τίτλο των φ., όσο και αν ο Ματίς, με την ασύγκριτη ποιότητα της ζωγραφικής του, ενσάρκωνε τις προϋποθέσεις της ιδεολογίας τους, σε αυτούς ανήκει η τιμή ότι πρότειναν και, με τα έργα τους, πραγματοποίησαν σε μεγάλο βαθμό εκείνο που ο Ντενί ονόμασε καθαρή τέχνη της ζωγραφικής, αναζήτηση του απόλυτου. «Eσωτερικό στο Κολιούρ» (1905): πίνακας του Ανρί Ματίς, κορυφαίου εκπροσώπου του κινήματος του φοβισμού (Ιδιωτική συλλογή Ανκόνα).